Hoe begin je je eerste pasteltekening?

Je hebt inmiddels alle materialen in huis en je staart naar je lege blad Pastelmat. Maar hoe begin je nou zo’n tekening? In deze blog neem ik je mee in het proces hoe je een realistische dierentekening met pastel kan opbouwen.

Een referentiefoto kiezen

Allereerst is het belangrijk om een goede referentiefoto te gebruiken. Hoe duidelijker de voorbeeldfoto, des te makkelijker is het om alle details te kunnen tekenen. Houd er rekening mee dat de foto’s die je gebruikt rechtenvrij zijn of dat je toestemming hebt van de fotograaf. Een fijne site is www.pixabay.com, daar staan veel rechtenvrije foto’s.

De juiste kleur papier bepalen

De volgende stap is het kiezen van het juiste papier. Er zijn zoveel verschillende kleuren, hoe weet je nu welke je moet kiezen voor je tekening? Allereerst is het ook een deel persoonlijke voorkeur. Omdat je heel veel lagen over pastelpapier kan doen, kun je eigenlijk met elke kleur wat aan de slag. Zelf kies ik een kleur die niet hetzelfde is als het onderwerp. Een labrador ga ik niet op geel papier doen, want dan zijn je potloden ongeveer dezelfde kleur. Zelf kies ik voornamelijk bruin, grijs en lichtgroen. Belangrijk is wel om voor jezelf te bepalen of je een achtergrond wilt of niet. Als je geen achtergrond wilt, is de kleurkeuze belangrijker (en moet je erop letten dat het papier niet vies wordt.) Wanneer ik twijfel, dan print ik het voorbeeld uit, knip ik het uit en leg ik het op verschillende kleuren.

Je onderwerp op het papier krijgen

Nu wil je natuurlijk je onderwerp op je blad krijgen. De juiste verhoudingen krijgen is lastig, vooral als je beginnend bent. De beste manier zou zijn om heel veel te schetsen en zo de verhoudingen te leren, maar voor nu focus ik op hulpmiddelen die je kan gebruiken.

De makkelijkste manier is doordrukpapier (ook wel transferpapier genoemd). Hierbij leg je een blaadje doordrukpapier op je pastelpapier en daarbovenop leg je je voorbeeldfoto. Door met een grafietpotlood over de lijnen van je voorbeeldfoto te gaan, verschijnen er lijnen op je pastelpapier. Je hebt dit papier in wit, zwart of grafiet. Welke je gebruikt is dus afhankelijk van de kleur ondergrond. Een andere manier om doordrukpapier te gebruiken is als je een schets hebt gemaakt op printpapier en deze wil overzetten. Schetsen op pastelpapier is niet aan te raden, want je kan het lastig weggummen.

Een andere manier is het gebruik maken van een raster. Deze methode is ook fijn om je foto in verhouding te vergroten. (Bijvoorbeeld als je op A3 formaat wilt tekenen, maar je printer kan alleen op A4 printen.) Bij deze methode kies je hoeveel vakjes je wilt op je papier. Stel, je werkt op 20x30 cm. Dan is het handig om vierkantjes van 5x5cm of 10x10cm te doen, omdat je beide formaten door 5 en 10 kan delen. Er zijn verschillende apps om dit voor je te doen, maar je kan het ook handmatig doen door op je voorbeeldfoto de lijnen zelf te tekenen.

Beginnen met tekenen

Nu je je onderwerp op je papier hebt, staren de lijnen je alleen maar aan. Er zit nog geen leven in de tekening. Om de tekening te laten leven, begin ik altijd met de ogen. Bij deze stap is het extra belangrijk om een scherpe punt te hebben, aangezien de ogen een kleine oppervlakte hebben dus het is priegelwerk. Zelf doe ik eerst met zwart de randen overtrekken. Dit kun je altijd later weer iets afzwakken. Vervolgens maak ik de pupil zwart. Ik kies een tussenkleur voor de iris. Dus een bruin bij bruine ogen. Voor reflecties in het oog gebruik ik vaak een lichtblauw. Nu heb je een basislaag en is het tijd voor de details. Met een donkere bruin breng ik meer contrast aan het oog. Vaak zitten er schaduwen bovenaan het oog en in de hoeken. Met een lichtere bruin maak ik de glinsteringen onderin de iris. Met wit maak ik de reflectie in het oog feller en vaak nog wat kleine, verticale streepjes onderaan het oog. Dit is hoe ik (ongeveer) elk oog aanpak. Bij de tijger ben ik begonnen met donkerblauw, geel, groen, bruin en zwart. Vervolgens de randen donkerder gemaakt van de iris en uiteindelijk naar lichter toe gewerkt.

Tijd voor de achtergrond

Als je begint met de achtergrond, kan je iets over de lijnen heen kleuren. Zo staat je onderwerp straks echt over de achtergrond, in plaats van dat de achtergrond ertegenaan gemaakt is. Er zijn verschillende opties voor de achtergrond, maar bij een eerste tekening adviseer ik de achtergrond egaal te maken. Dit kan met pastelkrijt of PanPastel. Je kan er ook voor kiezen geen achtergrond te doen. Wil je een achtergrond met een bokeh effect? (Wazige bolletjes) Kleur de achtergrond dan effen in en maak met een lichtere kleur rondjes. Veeg deze uit met je vinger of een sponsje. Voor meer diepte, gebruik verschillende lichtere kleuren. Een foto met zo’n achtergrond opzoeken kan helpen ter referentie. Je hoeft niet altijd de achtergrond van de voorbeeldfoto te tekenen.

De basislaag van het onderwerp

Bij deze laag wil ik benadrukken dat het normaal is dat deze laag er lelijk uitziet. Dit is vaak het punt waarop je denkt, oh help, dit wordt niks meer. Gelukkig is dat meestal niet zo. Kies ook gerust een fellere kleur dan je op de voorbeeldfoto ziet, je vlakt dit namelijk af met de lagen die je eroverheen gaat doen. Kies een deel van je onderwerp waar je begint. Zelf begin ik vaak met het stuk rond de ogen, maar het kan ook een oor zijn of een neus. Kijk goed naar de kleuren op de voorbeeldfoto. Pak vervolgens een tussenkleur. Onthoud dat de voorbeeldfoto nooit naast je tekening hangt, dus de kleuren hoeven niet helemaal overeen te komen. Het meest belangrijke is het contrast en de verhoudingen. Als voorbeeld de tekening van de tijger. Ik heb hier PanPastel als basislaag gebruikt, maar potloden kunnen ook prima. Een tijger heeft een lichtbruine vacht met een oranje gloed. Als basislaag voor de bruine delen, heb ik een Burnt Sienna gepakt. Voor de zwarte strepen heb ik Black gebruikt en voor het wit Raw Umber Tint. Normaal zou ik iets dat zwart is op de foto, niet beginnen met zwart maar ik was beperkt in mijn kleurkeuzes. Gebruik voor zwart een hele donkerbruin (bijv Faber Castell 175) of een donkerblauw (Stabilo 390). Je kan per deel werken of de gehele basislaag in één keer doen. Voordeel is wel dat je dan overal dezelfde kleuren gebruikt. Soms leg je een tekening een tijdje weg en dan weet je niet meer exact welke kleuren je hebt gebruikt.

Bij een basislaag is het al belangrijk om te letten op de haarrichting, dit gaat je straks verder helpen. Zorg ook dat deze dekkend is. PanPastel moet je niet al te dekkend aanbrengen, dan kan je er lastiger overheen. In de foto hiernaast zie je dat ik eerst de basislaag heb gedaan en dan pas de achtergrond, maar zo is de basislaag beter te zien.

Tijd voor de details

Je basislaag zit erop (of deels.) Eerst begin je met de basislaag in elkaar te blenden. Dus als je twee verschillende kleuren naast elkaar hebt, teken dan haartjes met de lichte kleur in de donkere en andersom. Zo heb je geen harde overgang. Vervolgens kies je een tint donkerder en een tint lichter. Let goed op de haarrichting, dit zorgt ervoor dat je tekening realistisch wordt. Bij mijn tijger heb ik eerst met zwart lijnen gezet over het oranje gedeelte. Vervolgens met donkerbruin over het oranje, op de donkere stukken. Ik zorg voor een scherpe punt en zet haartje voor haartje. Zet niet teveel druk, maar houd je streep lichtjes. Met een lichtere kleur, in dit geval geel, zet ik daar weer streepjes overheen. Deze laat ik ook in het zwart gaan. Als laatste doe ik met een lichtgeel (Faber Castell 103) de laatste laag met haartjes. Bij de witte delen pak ik eerst een grijs potlood en zet daar eerst haartjes tussen de zwarte strepen in. Ik eindig met wit. Bij deze tekening heb ik ook een aantal haren met een wit krijtje gedaan. Teken je bijvoorbeeld een zwarte hond? Dan gebruik ik meestal een paars (Stabilo 385) of blauw (Stabilo 390) als basislaag voor de lichtere stukken en een donkerblauw (Faber castell 157) voor de donkere stukken als basislaag. Een zwarte hond is namelijk nooit echt zwart. Hier zit vaak bruin, groen, paars, blauw en zelfs bordeauxrood doorheen. Hoe meer kleuren je gebruikt, hoe levendiger je tekening wordt. De bovenste laag mag uiteraard wel puur zwart zijn. Let tijdens je tekening constant op de haarrichting en de contrasten. Onder het hoofd zit vaak een donkere schaduw, dit mag je gerust donker aanzetten. In de oren is het vaak heel donker. Bij bovenstaande foto heb ik één helft van het gezicht af. Je ziet nu het verschil tussen de basislaag en de uiteindelijke laag. Ik heb de kleuren levendiger gemaakt door geel te gebruiken en ervoor gezorgd dat de zwarte strepen goed overlopen in de rest van de vacht.

Onderstaande foto geeft nog een voorbeeld van het verschil tussen een basislaag en de definitieve laag. In de basislaag heb ik lichtgrijs, donkergrijs, bruin en geel gebruikt. Met de donkergrijs teken ik vervolgens haartjes over het lichtgrijze gedeelte. Hierover gaan weer haren met lichtgeel. De laatste laag is een wit potlood om de vacht op te lichten. Hierbij is het goed letten op diepte. Bij de borst van de kat gaan de haren alle kanten op. Door donkergrijs onder lichte stukken te zetten, creëer je die diepte.

Het oor

Voor de oren nog een tip. Teken eerst het oor alsof er geen haren in zitten. Hieronder zie je dat ik eerst de donkere vlakken heb getekend. Hier heb ik uiteindelijk met lichtgrijs de lange haren overheen getekend. Als laatste ben ik met wit over de lichtgrijze haren heengegaan. Nu zitten de witte haren echt over de binnenkant van het oor, in plaats van erin.

De tekening is af, en nu?

Allereerst, wees trots op jezelf. Je hebt het maar mooi gedaan! Tijd om je handtekening op je tekening te zetten. Zet er ook een jaartal bij, dan weet je later nog wanneer je het gemaakt hebt. Bij Pastelmat is het het beste om je tekening niet te fixeren. Dit verandert de kleuren vaak. Je bewaart je tekening het veiligste in een lijst met passe-partout of in een map met een pergamijn papiertje over je tekening.